Box 3-heffing

De vermogensrendementsheffing (box 3 van de Wet IB 2001) ligt onder vuur omdat het daarin opgenomen forfaitaire rendement voor veel belastingplichtigen al jarenlang niet meer aansluit op het werkelijk behaalde rendement. Dit heeft geleid tot gerechtelijke procedures die in hoofdlijnen kunnen worden ingedeeld in (a) massaal bezwaarprocedures over de rechtsvraag of de box 3-heffing op regel/stelselniveau in strijd is met artikel 1 EP EVRM en (b) procedures over de vraag of in individuele gevallen sprake is van een buitensporige last.

Tot en met 2016 werd de box 3-heffing berekend over een fictief vermogensrendement van 4%. Met ingang van 2017 is de box 3-heffing gewijzigd om deze beter te laten aansluiten bij de werkelijk behaalde rendementen. Vanaf 2017 wordt de box 3-heffing berekend aan de hand van drie schijven met elk een afzonderlijke verhouding tussen sparen en beleggen (de vermogensmix), waarbij grotere vermogen worden geacht meer te beleggen dan kleine vermogens.

De Hoge Raad heeft op 14 juni 2019 (zie FutD 2019-1585 met ons commentaar) in de door de Bond voor Belastingbetalers aangespannen proefprocedures beslist dat een rendement van 4% in de jaren 2013 en 2014 niet meer haalbaar was zonder dat belastingplichtigen daar veel risico voor hoefden te nemen. De heffing in box 3 op stelselniveau vormde volgens de Hoge Raad een schending van artikel 1 EP EVRM als het nominaal zonder (veel) risico’s gemiddeld haalbare rendement voor de jaren 2013 en 2014 lager was dan 1,2%. De Hoge Raad herstelde deze schending op stelselniveau echter niet zelf, maar liet dit over aan de wetgever. De Belastingdienst wees vervolgens in een collectieve uitspraak op bezwaar de als massaal bezwaar aangemerkte bezwaren voor de jaren 2013 tot en met 2016 af (zie FutD 2019-1988).

De Hoge Raad heeft beslist dat in het algemeen kan worden aangenomen dat de wetgever met een belasting naar inkomen geen heffing beoogt waardoor een belastingplichtige op zijn vermogen moest interen om de verschuldigde belasting te kunnen voldoen. Dat de belastingplichtige door de heffing inteert op zijn vermogen kan volgens de Hoge Raad een aanwijzing zijn dat hij door die heffing werd geconfronteerd met een buitensporige last (zie FutD 2021-2055 met ons commentaar). Bij dat interen spelen volgens respectievelijk Rechtbank Zeeland-West-Brabant, Hof Den Haag en Rechtbank Gelderland vermogensopbouw (zie FutD 2021-3301), vaste lasten en kosten voor levensonderhoud (zie FutD 2021-3300) geen rol, maar bijvoorbeeld stille reserves in vastgoed weer wél (zie Fida 20215836).

Op 24 december 2021 besliste de Hoge Raad (zie FutD 2022-0005 met ons commentaar) dat de box 3-heffing in de jaren 2017 en 2018 in strijd is met artikel 1 EP en artikel 14 EVRM. De Hoge Raad bood zelf rechtsherstel door te beslissen dat alleen het in die jaren werkelijk genoten rendement was belast. Het ministerie van Financiën heeft in een reactie laten weten dat dit een arrest is met grote impact en de staatssecretaris gaat bekijken hoe dit arrest uitgevoerd gaat worden. Ook wordt nog bezien of het arrest gevolgen heeft voor de box 3-belastingplichtigen die geen bezwaar hebben gemaakt tegen de IB-aanslagen.

Fiscaal up to Date heeft een overzicht samengesteld van uitspraken van rechtbanken, gerechtshoven en de Hoge Raad over beide soorten procedures. Het overzicht is een greep uit deze verzameling van spraakmakende zaken (via het Fida-nummer krijgt u inzage in de rechterlijke uitspraak, alleen beschikbaar voor abonnees).

Bent u nog geen abonnee?
Neem een (proef)abonnement en ervaar dagelijks de snelle en complete nieuwsvoorziening van Fiscaal up to Date.

* Artikel met redactioneel commentaar.